Cơ Hội Và Thách Thức Mới Đối Với Ngành Gỗ

Đánh giá tổng quan về ngành chế biến và xuất khẩu gỗ, ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp, đã chỉ ra rằng mặc dù giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ năm 2023 chưa đạt mục tiêu kế hoạch do khó khăn từ các thị trường chính như Mỹ, EU, và Nhật Bản, nhưng ngành lâm nghiệp vẫn góp phần quan trọng vào tăng trưởng và xuất khẩu của ngành nông nghiệp toàn diện. Trong năm đó, việc trồng rừng và quản lý rừng bền vững cũng đã đạt được những tiến triển đáng kể.

Số liệu cho thấy cả nước đã trồng khoảng 260.000 ha rừng và 127 triệu cây phân tán. Diện tích rừng được chứng nhận quản lý bền vững đã đạt 455.205 ha, và sản lượng gỗ khai thác từ rừng trồng trong giai đoạn 2021-2025 đạt bình quân trên 19,2 triệu m3/năm. Tổng diện tích rừng toàn quốc hiện nay là 14,79 triệu ha, và tỷ lệ che phủ rừng duy trì ổn định ở mức 42,02%. Năm 2023, tổng nguồn thu từ các dịch vụ môi trường rừng đã đạt 4.130 tỷ đồng, trong đó lần đầu tiên thu dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon từ rừng đã đạt khoảng 1.200 tỷ đồng.

Mới đây, tại buổi làm việc giữa lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với các hội, hiệp hội đại diện cho doanh nghiệp sản xuất, chế biến đồ gỗ và lâm sản, đã đưa ra nhiều ý kiến để thúc đẩy ngành lâm nghiệp, đặc biệt là trong sản xuất, chế biến đồ gỗ và lâm sản trong tương lai.

Thông qua cuộc họp này, các cơ chế và chính sách đã được đề xuất với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cũng như Chính phủ, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các chủ rừng trong việc trồng, chăm sóc và bảo vệ rừng. Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, ông Cao Chí Công, đã ghi nhận đánh giá cao về sự hỗ trợ từ phía Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong năm 2023, đặc biệt là trong việc giải quyết vấn đề hoàn thuế giá trị gia tăng và ứng phó với các rào cản kỹ thuật từ các thị trường xuất khẩu gỗ và lâm sản.

Tuy nhiên, để thích ứng với các quy định mới từ các thị trường nhập khẩu, như vấn đề về nguồn gốc gỗ hợp pháp và việc không vi phạm các quy định chống mất rừng của EU, ngành lâm nghiệp cần tập trung vào việc phát triển đa dạng hóa các loại chứng chỉ rừng bền vững. Luật Đất đai (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua cũng đặt ra yêu cầu sửa đổi kịp thời những vướng mắc của Luật Lâm nghiệp, và quan trọng là tập trung vào vấn đề thuê đất trồng rừng một cách bài bản và quy hoạch ổn định.

Theo các chuyên gia, với gỗ từ rừng trồng, hiện nay cả nước có khoảng 3,5 triệu ha rừng sản xuất, với 1,1 triệu hộ tham gia trồng rừng, cung cấp 60% trong tổng lượng cung gỗ từ rừng trồng mỗi năm (hơn 24 triệu m3), phần còn lại do các doanh nghiệp trồng rừng. Hơn 60% số hộ trồng rừng hiện đã nhận được giấy chứng nhận sử dụng đất, và hầu hết các công ty lâm nghiệp nhà nước cũng đã có giấy chứng nhận sử dụng đất. Tuy nhiên, diện tích rừng sản xuất được chứng nhận bền vững mới chỉ đạt khoảng 10% tổng diện tích rừng sản xuất. Điều này tạo ra những thách thức lớn trong việc cung cấp nguyên liệu gỗ cho chế biến và xuất khẩu trong thời gian tới.

Một vấn đề quan trọng mà ngành gỗ cần đặc biệt chú trọng là sản xuất xanh. Nếu thực hiện được, các doanh nghiệp chế biến gỗ và lâm sản sẽ có lợi thế, vì ngày nay người

 tiêu dùng ngày càng quan tâm đến các sản phẩm xanh, không gây suy thoái môi trường hoặc mất rừng, không phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất. Các doanh nghiệp sản xuất xanh, có chuỗi cung ứng xanh, cũng sẽ xây dựng được uy tín với khách hàng. Trong xu hướng tiêu dùng bền vững, ngành gỗ được hưởng lợi từ sở thích sử dụng các vật liệu gỗ thay thế cho các vật liệu có phát thải cao như kim loại, nhựa, và bê-tông. Vật liệu từ gỗ cũng sẽ được sử dụng nhiều trong ngành năng lượng sinh khối tái tạo, ngành tiêu dùng, và bao bì, vì khả năng phát thải thấp, dễ phân hủy và tái chế.

Do đó, cùng với việc tìm kiếm khách hàng, các doanh nghiệp cũng cần chủ động chuyển đổi sang các nguyên liệu thân thiện với môi trường, và các nguyên liệu tái chế, vừa tiết kiệm chi phí, vừa đáp ứng yêu cầu mới của khách hàng. Một lợi ích khác là khi các cơ chế điều chỉnh carbon trong sản xuất được triển khai tại các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam như EU, Hoa Kỳ, và Nhật Bản, các sản phẩm đạt tiêu chuẩn sản xuất xanh và chuỗi sản xuất xanh sẽ không phải đóng phí phát thải khí nhà kính. Mặc dù đây là thách thức, nhưng cũng là cơ hội để các doanh nghiệp thúc đẩy tốc độ chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh hơn.

Năm 2023, lần đầu tiên Việt Nam đã thu được 1.200 tỷ đồng từ việc lưu trữ và hấp thụ carbon từ rừng. Điều này mở ra một hướng đi mới để khai thác và phát huy nhiều giá trị từ rừng. Đây cũng là một xu hướng mới, và một cách tiếp cận mới đối với công tác bảo vệ và phát triển rừng bền vững. Năm 2024, các mục tiêu tăng trưởng đã được đặt ra với số liệu khá lớn, bao gồm việc xuất khẩu gỗ và lâm sản đạt 15,5 tỷ USD, trồng rừng 250.000 ha, và thu dịch vụ môi trường rừng 3.200 tỷ đồng.

Để đạt được những mục tiêu này, các cơ quan nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp cần phải chủ động, linh hoạt và sẵn sàng ứng phó với những khó khăn và thách thức từ thị trường, đặc biệt là cần tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp với nhau, xây dựng các chuỗi cung ứng nhằm tối đa hóa hiệu quả kinh tế, chia sẻ lợi ích và giảm thiểu rủi ro.

Mặc dù đối mặt với những thách thức, nhưng ngành gỗ vẫn còn nhiều cơ hội cho những doanh nghiệp sáng tạo và linh hoạt. Đây cũng là thời điểm lý tưởng để ngành chế biến và xuất khẩu gỗ của Việt Nam tập trung vào việc xây dựng thương hiệu ngành gỗ, đáp ứng các tiêu chuẩn mới, và phát triển bền vững để thích ứng với thị trường ngày càng thay đổi.

Nguồn: nhandan.vn